पुराणकथा आणि वास्तवता

Description

महान इतिहासकार दामोदर धर्मानंद कोसंबी यांच्या ‘मिथ एन्ड रिअलिटी’ या इंग्रजी ग्रंथाचा  हा मराठी अनुवाद आहे. प्राचीन भारताच्या काही ऐतिहासिक तथ्यांचा शोध या ग्रंथातून कोसंबी यांनी घेतला आहे. उत्खननातील पुरावे आणि वाङ्मयीन पुरावे यांची सांगड घालून घेतलेला हा शोध पुराणांमधील वास्तव शोधण्याचा महत्त्वाचा प्रयोग ठरला आहे.  प्राचीन भारतीय वाङ्मय, स्थानमाहात्म्ये, लोकसमजूती, रुढी – परंपरा यांमध्ये जागोजागी दडलेल्या ऐतिहासिक वस्तुस्थितीला आवश्यक तेथे पुरातत्वीय जोड़ देऊन लिहिलेला हा इतिहास आहे आणि या इतिहास लेखनाच्या मुळाशी आहे कोसंबी यांची भेदक अशी भौतिकवादी इतिहासदृष्टी.  त्यामुळेच मराठीतील इतिहास लेखनात पुराणकथा आणि वास्तवता या ग्रंथाने वैशिष्ट्यपूर्ण स्थान निर्माण केले आहे.  कोसंबी यांनी म्हटल्याप्रमाणे, या निबंधांचा उद्देश योग्या योग्यता ठरविने हा नाही; होईल तितका आपल्या ज्ञानाचा उपयोग करून परिस्थितीचे विश्लेषण करणे इतकाच निबंधकाराचा उद्देश आहे.